Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) Nedir?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), ceza yargılaması sürecinde mahkemenin sanık hakkında hüküm kurmasına rağmen bu hükmün açıklanmasını belirli bir süre ertelemesi anlamına gelir. Türk Ceza Muhakemesi sisteminde, hem sanığın lehine çalışan bir kurum olması hem de cezanın infazının ertelenmesi sebebiyle önemli sonuçlar doğurmaktadır. Bu makalede HAGB kurumunun dayanağı, uygulanma şartları, sonuçları ve 2024 yılı itibarıyla yapılan mevzuat değişiklikleri ayrıntılı olarak incelenecektir.
HAGB’nin Yasal Dayanağı
HAGB kurumu, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesi kapsamında düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre, mahkeme sanığın suçlu olduğuna kanaat getirse dahi, belirli şartların varlığı hâlinde hükmün açıklanmasını erteleyebilir. Bu durumda sanık hakkında mahkûmiyet kararı kurulmakta; ancak bu karar açıklanmayarak ertelenmekte ve denetim süresi içinde yeni bir suç işlenmemesi hâlinde kararın hiç verilmemiş sayılması mümkün olmaktadır.
HAGB’nin Uygulanma Şartları
HAGB kararı verilebilmesi için, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda öngörülen birden fazla şartın birlikte gerçekleşmesi gerekir:
Cezanın Sınırı
Sanığa verilen hapis cezası iki yıl veya daha az olmalıdır. Adli para cezalarında ise sınır aranmaksızın HAGB kararı verilebilir.
Sanığın Sabıka Durumu
Sanığın, daha önce kasten işlenmiş bir suçtan dolayı mahkûmiyetinin bulunmaması gerekir.
Mahkemenin Değerlendirmesi
Mahkeme, sanığın tekrar suç işlemeyeceğine ve bir daha suçtan uzak duracağına kanaat getirmelidir. Bu değerlendirme, sanığın sosyal geçmişi, duruşmadaki davranışları, suçun niteliği gibi hususlar göz önüne alınarak yapılır.
Zararın Giderilmesi
Mağdurun veya kamunun uğradığı zarar varsa, bu zararın telafi edilmesi, yani giderilmesi gerekir.
Denetim Süresi ve Sonuçları
Mahkeme, HAGB kararı verirken sanığı beş yıl süreyle denetim altına alır. Bu süre içerisinde:
- Sanık yeni bir suç işlemezse,
- Yükümlülüklere uygun davranırsa,
- Mahkemece belirlenen kurallara riayet ederse,
mahkûmiyet kararı açıklanmaz ve dava düşer. Bu durumda karar, hiç verilmemiş sayılır ve sanık sabıkalı olmaz.
Çocuklar açısından denetim süresi üç yıldır.
HAGB’nin Hukuki Sonuçları
Adli Sicil Kaydına Etkisi
HAGB kararı, adli sicil kaydına (sabıkaya) işlenmez. Ancak, bu karar adli arşiv kaydına alınır. Özellikle kamu görevine atanma, memuriyet, güvenlik soruşturması gibi süreçlerde arşiv kayıtları dikkate alınabilir.
Hukuki Statü
HAGB kararı açıklanmadığı sürece kişi hakkında kesin hüküm verilmiş sayılmaz. Bu nedenle sanık, bazı haklardan mahrum kalmaz (örneğin seçme-seçilme hakkı).
Güncel Mevzuat Değişiklikleri
2024 yılında yürürlüğe giren 7499 sayılı Kanun ile Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 231. maddesinde önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) kurumunun uygulanma usul ve esaslarını yeniden şekillendirmiştir. Aşağıda, 1 Haziran 2024 itibarıyla yürürlüğe giren bu değişikliklerin özetini bulabilirsiniz:
Sanığın Rızası Artık Şart Değil
Önceki düzenlemede, HAGB kararı verilebilmesi için sanığın açık rızası gerekiyordu. Ancak 2024 değişikliğiyle birlikte, mahkeme gerekli koşulların oluşması hâlinde sanığın rızasını aramaksızın HAGB kararı verebilecektir. Bu değişiklik, sanığın kabul şartını ortadan kaldırarak mahkemeye daha geniş bir takdir yetkisi tanımaktadır.
HAGB Kararlarına Karşı İstinaf Yolu Açıldı
Daha önce HAGB kararlarına karşı yalnızca itiraz yolu açıktı. Ancak 1 Haziran 2024 tarihinden itibaren verilen HAGB kararlarına karşı istinaf kanun yolu da açılmıştır. Bu sayede, HAGB kararları hem usul hem de esas yönünden Bölge Adliye Mahkemeleri tarafından incelenebilecektir.
Müsadere Kararları HAGB Kapsamı Dışına Alındı
Yeni düzenleme ile HAGB kararları verildiğinde, müsadere (eşya veya kazancın devlete geçirilmesi) hükümleri HAGB kapsamı dışında tutulmuştur. Bu değişiklik, mülkiyet hakkının korunması ve adil yargılanma ilkesi açısından önemli bir gelişmedir.
Denetim Süresi İçinde Yeniden HAGB Kararı Verilemez
Yeni düzenlemeye göre, denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlenmesi hâlinde, sanık hakkında tekrar HAGB kararı verilemez. Bu hüküm, HAGB kurumunun suistimal edilmesini önlemek amacıyla getirilmiştir.
Geçici Maddelerle Uygulama Esasları Belirlendi
7499 sayılı Kanun’un Geçici 6. maddesi ile, 1 Haziran 2024 tarihinden önce ve sonra verilen HAGB kararlarına ilişkin farklı uygulama esasları belirlenmiştir.
- 1 Haziran 2024 tarihinden önce verilen HAGB kararlarına karşı itiraz kanun yolu uygulanmaya devam edecektir.
- 1 Haziran 2024 tarihinden sonra verilen HAGB kararlarına karşı ise istinaf kanun yolu uygulanacaktır.
Bu değişiklikler, HAGB kurumunun daha etkin ve adil bir şekilde uygulanmasını hedeflemektedir. Özellikle sanığın rızası şartının kaldırılması ve istinaf yolunun açılması, yargılamada daha geniş bir denetim mekanizması oluşturmuştur. Ancak, bu değişikliklerin uygulamada nasıl sonuçlar doğuracağı, yargı mercilerinin kararlarıyla şekillenecektir.
HAGB’ye İstinaf ve Hukuki Yollar
HAGB kararına karşın iki hafta içinde kararı istinaf başvuru imkanı bulunmaktadır. İstinaf istemi, hükmün gerekçesiyle birlikte tebliğ edildiği tarihten itibaren iki hafta içinde hükmü veren mahkemeye bir dilekçe verilmesi veya zabıt kâtibine bir
beyanda bulunulması suretiyle yapılır.
HAGB Kararlarının Uygulamada Önemi
HAGB kararı;
- İlk defa suç işlemiş bireylerin cezalandırılmadan topluma kazandırılması,
- Mahkûmiyetin adli sicile işlenmesinin önlenmesi,
- Ceza adalet sisteminin etkinliğinin artırılması
amacına hizmet eder. Özellikle kamu görevlisi adayları, öğrenciler, sağlık ve hukuk alanında çalışan kişiler için HAGB kararı büyük önem taşımaktadır.
Sonuç
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, Türk ceza muhakemesi sisteminde sanığın lehine sonuçlar doğuran, ancak dikkatle değerlendirilmesi gereken bir kurumdur. 2024 yılı itibarıyla yapılan yasal değişiklikler, HAGB’nin kapsamını daraltmış; özellikle bazı suç türleri açısından uygulamayı sınırlandırmıştır. Bu nedenle, HAGB kararı verilip verilemeyeceği ve sonuçlarının iyi analiz edilmesi için alanında uzman bir ceza avukatından hukuki destek alınması önem arz etmektedir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
HAGB kararı sabıka kaydına işler mi?
Hayır, yalnızca adli arşiv kaydına alınır.
Denetim süresinde yurtdışına çıkılabilir mi?
Evet, ancak denetimli serbestlik tedbiri uygulanıyorsa izin gerekebilir.
HAGB kararına kimler itiraz edebilir?
Sanık, müdafi, mağdur, müşteki veya Cumhuriyet savcısı iki hafta içinde karara karşın istinaf yoluna başvurabilir.
HAGB kararında sanık aleyhine vekalet ücreti çıkar mı?
Evet. Müştekinin veya katılanın kendisini vekille temsil ettirmesi halinde, karar tarihindeki AAÜT uyarınca sanık aleyhine avukatlık ücretine hükmedilir.
HAGB kararı nasıl açıklanır?
Denetim süresi içerisinde kasıtlı suç işlenmesi ve hükmün kesinleşmesi halinde; bu hüküm HAGB kararını veren mahkemeye bildirilir. HAGB kararını veren mahkeme hükmünü açıklar.
Açıklanan HAGB kararında yeniden avukatlık ücreti öder miyim?
HAGB kararında sanık aleyhine vekalet ücretine hükmedileceği belirtilmiştir. HAGB kararının açıklanması kararında da karar tarihine göre vekalet ücretine hükmedilir, ancak bu ücretten önceki HAGB kararında yer alan ücret düşülerek hüküm kurulur.
Avukat Sema Tamus Aktaş
Tamus Aktaş Hukuk Bürosu
Mersin Avukat ve Hukuki Danışmanlık.